Trong thế giới công nghệ kết nối ngày nay, khi tìm hiểu về cách các ứng dụng "nói chuyện" với nhau, bạn sẽ liên tục bắt gặp thuật ngữ "REST" hoặc "RESTful". Hầu hết các ông lớn công nghệ như Google, Facebook, Twitter (X) hay Amazon đều xây dựng hệ thống của họ dựa trên tiêu chuẩn này.
Vậy thực chất RESTful API là gì? Nó là một phần mềm bạn cần cài đặt, hay là một bộ luật lệ bạn cần tuân theo? Tại sao nó lại thống trị thế giới lập trình web?
Đừng lo lắng nếu những thuật ngữ này nghe có vẻ phức tạp. Thực tế, RESTful không phải là một công nghệ cao siêu, mà là một phong cách thiết kế thông minh. Bài viết này sẽ giải mã nó theo cách đơn giản nhất để bạn có thể hiểu và áp dụng ngay.
Để hiểu RESTful API, chúng ta cần tách khái niệm này làm hai phần: REST và API. (Nếu bạn chưa rõ API là gì, hãy tham khảo bài viết tổng quan về Web API của chúng tôi trước nhé).
REST (Representational State Transfer): Đây không phải là một giao thức hay phần mềm. REST là một tập hợp các quy tắc (nguyên lý kiến trúc) được đưa ra bởi Roy Fielding vào năm 2000. Nó quy định cách một hệ thống Web API nên được thiết kế để hoạt động hiệu quả nhất.
RESTful API: Là một API tuân thủ theo các quy tắc của REST.
Ví dụ so sánh dễ hiểu: Hãy tưởng tượng REST giống như "Luật giao thông đường bộ". Nó quy định đèn đỏ phải dừng, đèn xanh được đi, đi bên phải đường... Còn RESTful API chính là "Người lái xe chấp hành luật". Một tài xế lái xe tuân thủ đúng mọi quy tắc giao thông đó thì được gọi là một tài xế "chuẩn RESTful".
Trong kiến trúc REST, mọi thứ đều xoay quanh Tài nguyên (Resource).
Bất cứ dữ liệu nào: người dùng, bài viết, sản phẩm, hình ảnh... đều được coi là một Tài nguyên.
Mỗi tài nguyên được định danh bằng một đường dẫn duy nhất (URI - Uniform Resource Identifier).
Ví dụ:
Để lấy danh sách tất cả người dùng: website.com/api/users
Để lấy thông tin của người dùng có ID là 123: website.com/api/users/123
Làm sao để ứng dụng biết bạn muốn "xem" danh sách người dùng hay "xóa" một người dùng khi đường dẫn (URI) trông na ná nhau?
Bí mật nằm ở các phương thức HTTP (HTTP Methods). RESTful API sử dụng các động từ chuẩn của giao thức HTTP để định nghĩa hành động muốn thực hiện với dữ liệu. Điều này tương ứng với chuẩn CRUD (Create - Read - Update - Delete) trong cơ sở dữ liệu.
Dưới đây là 4 phương thức phổ biến nhất:
GET (Read): Dùng để lấy dữ liệu về.
Ví dụ: GET /api/products (Lấy danh sách sản phẩm). Phương thức này an toàn, không làm thay đổi dữ liệu trên server.
POST (Create): Dùng để tạo mới dữ liệu.
Ví dụ: POST /api/products (Thêm một sản phẩm mới vào kho).
PUT (Update): Dùng để cập nhật dữ liệu (thường là cập nhật toàn bộ).
Ví dụ: PUT /api/products/10 (Sửa thông tin của sản phẩm số 10).
DELETE (Delete): Dùng để xóa dữ liệu.
Ví dụ: DELETE /api/products/10 (Xóa sản phẩm số 10 khỏi hệ thống).
Lưu ý: Việc sử dụng đúng động từ cho đúng hành động là tiêu chuẩn quan trọng nhất để một API được gọi là RESTful. Bạn không nên dùng
GETđể xóa dữ liệu, điều đó vi phạm quy tắc thiết kế.
Tại sao giữa vô vàn cách kết nối, thế giới lại chọn REST? Dưới đây là những ưu điểm của RESTful API khiến nó trở nên vô đối.
Chỉ cần nhìn vào đường dẫn và phương thức HTTP, lập trình viên có thể đoán ngay API đó làm gì mà không cần đọc quá nhiều tài liệu.
DELETE /users/1 -> Ai cũng hiểu ngay là lệnh "Xóa người dùng số 1". Sự tường minh này giúp việc phát triển và bảo trì hệ thống dễ dàng hơn rất nhiều.
Trong quá khứ, các chuẩn cũ (như SOAP) thường sử dụng XML – một định dạng khá cồng kềnh với nhiều thẻ mở/đóng. REST cho phép sử dụng nhiều định dạng, nhưng phổ biến nhất là JSON (JavaScript Object Notation). JSON gọn nhẹ hơn rất nhiều, giúp dữ liệu truyền tải qua mạng nhanh hơn. Điều này cực kỳ quan trọng đối với các ứng dụng Mobile, nơi băng thông mạng (3G/4G) có giới hạn.
Đây là đặc điểm kỹ thuật quan trọng nhất. Stateless nghĩa là Server không cần "nhớ" trạng thái của người dùng từ yêu cầu trước đó.
Giải thích dễ hiểu: Hãy tưởng tượng bạn mua nước ở máy bán hàng tự động. Mỗi lần mua, bạn phải đút tiền vào và chọn món. Máy không cần nhớ bạn là ai, lần trước bạn mua gì. Mỗi giao dịch là độc lập và có đủ thông tin để xử lý ngay.
Lợi ích: Vì Server không phải tốn bộ nhớ để lưu trạng thái của hàng triệu người dùng, nó có thể xử lý cực nhanh và phục vụ lượng truy cập khổng lồ mà không bị quá tải.
Mã nguồn của Website/App (Client) và mã nguồn của Server tách biệt hoàn toàn.
Đội làm App Mobile có thể chỉnh sửa giao diện thoải mái.
Đội làm Server có thể nâng cấp cơ sở dữ liệu.
Miễn là cấu trúc API (đường dẫn và dữ liệu trả về) không đổi, hai bên không ảnh hưởng đến nhau. Điều này giúp các dự án lớn có thể chia nhỏ team để làm việc song song.
Để thấy rõ sự ưu việt của REST, hãy đặt nó lên bàn cân với "người tiền nhiệm" là SOAP.
| Đặc điểm | SOAP (Simple Object Access Protocol) | REST (Representational State Transfer) |
| Bản chất | Là một giao thức (Protocol) với các quy định rất nghiêm ngặt. | Là một phong cách kiến trúc (Architectural Style) linh hoạt. |
| Định dạng dữ liệu | Chỉ sử dụng XML (Rất dài dòng, nặng nề). | Hỗ trợ nhiều loại, chủ yếu là JSON (Nhẹ, dễ đọc). |
| Bảo mật | Bảo mật cực cao (WS-Security), tích hợp sẵn ACID. | Bảo mật dựa trên HTTPS và Token (OAuth), đủ tốt cho Web/App. |
| Hiệu năng | Chậm hơn do dữ liệu nặng và quy trình phức tạp. | Nhanh hơn, nhẹ hơn, tận dụng được Cache. |
| Ứng dụng | Thường dùng trong Ngân hàng, Tài chính, Viễn thông cũ. | Tiêu chuẩn cho Web App, Mobile App, IoT hiện đại. |
RESTful API là gì? Tóm lại, đó là sự lựa chọn tối ưu nhất cho việc kết nối các hệ thống hiện đại. Nhờ sự đơn giản, nhẹ nhàng (nhờ JSON), tốc độ cao (nhờ Stateless) và tính rõ ràng, RESTful đã trở thành "xương sống" của hầu hết các dịch vụ Internet mà chúng ta sử dụng hàng ngày.
Lời khuyên: Nếu bạn là chủ doanh nghiệp đang có ý định xây dựng hệ thống phần mềm, Website hay Mobile App, hãy yêu cầu đội ngũ kỹ thuật hoặc đối tác tuân thủ chuẩn thiết kế RESTful. Điều này sẽ giúp hệ thống của bạn dễ dàng mở rộng, tích hợp với bên thứ ba và tiết kiệm chi phí vận hành sau này.
Bạn muốn tìm hiểu thêm về bức tranh toàn cảnh cách các ứng dụng kết nối với nhau? Hãy quay lại bài viết "Web API là gì" của chúng tôi để có cái nhìn tổng quát nhất!
